Komunia dołapna

Mamy w języku polskim serię przymiotników doustny, dożylny, donosowy, doodbytniczy, domaciczny, dopochwowy. Każdy z tych wyrazów odnosi się do sposobu podawania leku: doustny to «podawany do ust», dożylny «podawany do żył», itd. W obiegu są też utworzone w ten sam sposób przymiotniki odnoszące się do urządzeń technicznych: douszny (słuchawki douszne) i doręczny (mikrofon doręczny). Takich, jak mówimy w żargonie lingwistycznym formacji słowotwórczych jest więcej. Obszerną listę podaje np. Narodowy fotokorpus języka polskiego. Nie chodzi nam jednak w tym momencie o stworzenie kompletnego wykazu, lecz o odnotowanie chyba najnowszego z tak utworzonych wyrazów.
 

Życie i żywot

Mój wpis pt. Nie uda nam się uratować ludzkich żyć oraz towarzyszące mu na Facebooku pytanie o dopełniacz liczby mnogiej rzeczownika życie wywołał spore zainteresowanie kolegów, przyjaciół i facebookowej społeczności. Dziękuję wszystkim korespondentom za uwagi. Kilka z nich zawiera informacje, które chciałbym tu skomentować, gdyż z pewnością zainteresują szerszą publiczność. Poniżej przytaczam w całości uwagę p. Stanisława Sarka, humanisty, łacinnika, redaktora w Towarzystwie Naukowym KUL.

Kilkakroć w komentarzach pojawiało się stare i zapomniane prawie słowo "żywoty" (funkcjonujące już chyba tylko w zestawieniu "żywoty świętych" oraz — w lp — w modlitewnych "owoc żywota" i "żywot wieczny", tu synonimicznie do "życia wiecznego"). Czy nie moglibyśmy do tego pięknego archaizmu wrócić i powiedzieć: "nie uda nam się uratować ludzkich żywotów"?

Któryś za nas cierpiał rany

Piątek. Droga krzyżowa. W takich chwilach przypominam sobie często dzieciństwo i jeszcze nie rozbudowany kościół pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Zendku. Nabożeństwo prowadził śp. ks. Antoni Śliwa, pierwszy proboszcz zyndkowski parafii. Wtedy to w mojej pamięci zapisały się na zawsze fragmenty tekstu tego nabożeństwa. Często korzystam z tego, zapisanego w mojej pamięci, skarbczyka tekstów, gdy prowadzę zajęcia z gramatyki historycznej języka polskiego dla studentów filologii polskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W dzisiejszym wpisie przyjrzymy się powatrzającej się w tym nabożeństwie jak refren suplikacji:

Któryś za nas cierpiał rany, Jezu Chryste, zmiłuj się nad nami, i Ty, któraś współcierpiała, Matko Bolesna przyczyń się za nami.